Ünlü Düşmesi
Son hecesinde dar ünlü bulunan bir sözcük,
ünlüyle başlayan bir ek alırsa son hecedeki dar ünlü düşer.
Dar ünlüler: ı, i, u, ü
Burun-u > Burnu
Alın-ı > Alnı
Boyun-u
> Boynu
Oğul-um
> Oğlum
Bazı birleşik kelimeler oluşurken ünlü düşmesi
görülür.
Kahve-altı > Kahvaltı
Pazar-ertesi > Pazartesi
Cuma-ertesi > Cumartesi
Bazı kelimeler yapım eki aldığında ünlü düşmesi
gerçekleşir.
Yanıl-ış > Yanlış
Kara-ar-mak > Kararmak
İleri-le > İlerle
Bazı sözcükler yardımcı fiille birleştiğinde
ünlü düşmesi görülür.
Sabır-etmek > Sabretmek
Nakil-etmek > Nakletmek
“İle” edat ya da bağlaç olarak kendisinden
önceki kelimeyle birleştiğinde ünlü düşmesi görülür.
Araba-ile > Arabayla
Kalem-ile > Kalemle
Ünlü Daralması
Sonunda “-a, -e” geniş ünlüleri bulunan
kelimeler “-yor” eki getirildiğinde “-a, -e” daralarak “-ı, -i, -u, -ü”ye dönüşür.
Oyna-yor > Oynuyor
Ye-yor > Yiyor
Gelme-yor > Gelmiyor
Ünsüz Benzeşmesi(Sertleşme)
Sert ünsüzle(f,s,t,k,ç,ş,h,p) biten bir sözcüğe,
yumuşak ünsüzlerden “c,d,g” ile başlayan bir ek geldiğinde aşağıdaki değişim
görülür:
c>ç
d>t
g>k
Kitap-cı > Kitapçı c>ç
Sabah-dan > Sabahtan d>t
At-gı > Atkı g>k
Ünsüz Yumuşaması
Sert ünsüzlerden “p, ç, t, k” harfleriyle biten
kelimelere ünlüyle başlayan bir ek getirildiğinde aşağıdaki değişim görülür:
p>b t>d
ç>c k>g/ğ
kitap-ım > kitabım p>b
ilaç-a > ilaca ç>c
kağıt-ı > kağıdı t>d
durak-a > durağa k>ğ
renk-e > renge k>g
Bazı tek heceli sözcüklerde ve yabancı dillerden dilimize geçmiş bazı
kelimelerde ünsüz yumuşaması görülmez.
Saç-ı > saçı
Üst-ü > üstü
Hukuk-un > hukukun
Devlet-i > devleti
Ünsüz
Türemesi
Arapçadan dilimize girmiş bazı sözcükler ünlüyle
başlayan ek ya da yardımcı fiil aldıklarında sondaki ünsüzden bir tane daha
ortaya çıkar.
Af-etmek > affetmek
His-etmek > hissetmek
Hak-ı > hakkı
Zan-etmek > zannetmek
Yorumlar
Yorum Gönder
Yorum yap