Sıfatlar

Bir ismi niteleyen ya da belirten sözcüklere sıfat(önad) denir.

Acı  biber                    Bu  kitap

Sıfat      İsim                                         Sıfat     İsim

   Niteliyor                                      Belirtiyor

A) NİTELEME SIFATLARI

Varlıkları renk, şekil, durum vb. özellikler yönünden niteleyen sıfatlara niteleme sıfatı denir. Niteleme sıfatları isme sorulan “nasıl” sorusunun cevabıdır.

Kırmızı elbisemi giydim.

Yuvarlak masanın etrafında toplandık.

Hafif yükleri ben taşıdım.

Çalışkan öğrencileri ödüllendiler.

Ağlayan çocuğu susturmak kolay olmadı.

Arkadaşımla geçmiş günleri andık.

Bu okulda unutulmaz anılar biriktirdik.

B) BELİRTME SIFATLARI

1. İşaret Sıfatları

“Bu, şu, o, öteki, beriki, böyle, şöyle, öyle, öte, öteki, beri, beriki, diğer vb.” sözcükler işaret sıfatı olarak kullanılır. İsme sorulan “hangi” sorusunun cevabıdır.

Bu kitabı çok beğendim.

Öteki kapıdan girelim.

Böyle insanlardan her yerde var.

Öte tarafa yürüyelim.

Şu kalemi alalım.

Diğer soruyu çözemedim.

O adam seni sordu.

Beriki yoldan geçtim.

 2. Sayı Sıfatları

 a) Asıl Sayı Sıfatları

     İsmi belirten tam sayılara denir. İsme sorulan “kaç” sorusunun cevabıdır.

Beş elma, yedi kitap, üç ceviz…

b) Sıra Sayı Sıfatları

Sıra, derece, kademe bildiren sayıların ismi belirtmesiyle ortaya çıkan sıfatlardır. İsme sorulan “kaçıncı” sorusunun cevabıdır.

Beşinci sınıf, birinci araba, onuncu kat…

c) Üleştirme Sayı Sıfatları    

İsimlerin paylaştırıldığını bildiren sıfatlardır. İsme sorulan “kaçar” sorusunun cevabıdır.

İkişer kalem, dörder silgi, birer defter…

d) Kesir Sayı Sıfatları

İsmi kesir sayılarla belirten sıfatlardır. İsme sorulan “kaçta kaç” sorusunun cevabıdır.

Üçte iki pay, yüzde elli hisse, çeyrek ekmek, yarım karpuz…

  3. Belgisiz Sıfatlar

Belirsizlik bildiren sözcüklerin ismi belirtmesiyle ortaya çıkan sıfatlardır. “Bazı, bir, birçok, birkaç, birtakım, tüm, herhangi bir, hiçbir, bütün, biraz, kimi, her vb.” sözcükler belgisiz sıfat olarak kullanılır.

Her insan sabırlı değildir.

Hiçbir konuda onunla anlaşamıyoruz.

Bazı kitapları evde bıraktım.

Kimi konuları anlamakta zorlanıyorum.

Birtakım evraklar imzalamış.

Bir adam seni sordu.

Herhangi bir yerde buluşalım.

4. Soru Sıfatları

İsimleri soru yoluyla belirten sıfatlardır.  “Ne, hangi, nasıl, kaç, kaçıncı, kaçar, ne kadar vb.” sözcükler soru sıfatı olarak kullanılır.

Ne vakit tatile çıkacaksınız?

Hangi soruyu çözemedin?

Kaç araba var?

Kaçıncı ders bitti?

Kaçar muz yediniz?

Ne kadar su içtin?

Nasıl oyunlar oynuyorsunuz?

SIFATLARDA PEKİŞTİRME, KÜÇÜLTME VE DERECELENDİRME

1- Sıfatlarda Pekiştirme

Sıfatların anlamını güçlendirmek için sözcüğün başında "m, p, r, s" sesleri yardımıyla yapılan değişikliğe sıfatlarda pekiştirme denir. 

Örnekler:

siyah - simsiyah

sarı - sapsarı

temiz - tertemiz

kıvrak - kıskıvrak

Not 1: Bazı sıfat pekiştirmelerinde ünlü türemesi ses olayı görülebilir.

gündüz - güpegündüz

sağlam - sapasağlam

Not 2: Sıfatlarda pekiştirme, sıfatın tekrarı yoluyla da yapıla bilir.

yavaş yavaş

hızlı hızlı

güzel güzel

2- Sıfatlarda Küçültme

Sıfatların ifade ettiği anlamın gücünü azaltmak, sıfata yaklaşık gibi anlamlar katmak için "-ce, - cik, -(i)msi, (i)mtrak" ekleriyle yapılan değişikliğe sıfatlarda küçültme denir.

Örnekler: 

büyük - büyükçe(büyüğe yakın)

ufak - ufacık(ufaktan daha ufak)

mavi - mavimsi(mavi gibi, maviye yakın)

yeşil - yeşilimtrak(yeşile gibi, yeşile yakın)

3- Sıfatlarda Derecelendirme

Sıfatlara "en, çok, daha, pek" gibi sözcükler eklenerek sıfatların derece kazanması sağlanır.

Örnekler: 

güzel - daha güzel

iyi - en iyi

parlak - daha parlak

akıllı - pek akıllı