Söz Sanatları

Söz sanatları anlatılanı daha etkileyici kılmak için kullanılır. Söz sanatları kendimizi daha iyi ifade etmemizi sağlayan unsurlardır. Anlatımı güçlendirmek, okuyucuda ya da dinleyicide derin etki uyandırmak için söz sanatlarından sıklıkla yararlanılır. Söz sanatları uygulanış biçimlerine göre farklı türlere ayrılır.

1. Benzetme(Teşbih)

Benzetme iki varlıktan birinin diğerine benzetilmesiyle yapılan bir söz sanatıdır.

Benzetmenin dört unsuru vardır:

·        Benzeyen

·        Kendisine Benzetilen

·        Benzetme Yönü

·        Benzetme Edatı 

Benzetmenin dört unsuru olsa da sadece “benzeyen” ve “kendisine benzetilen” unsurlarıyla da benzetme söz sanatı yapılabilir.

Örnekler:

Hasan ağaçlara kedi gibi tırmanırdı.

Benzeyen: Hasan

Kendisine Benzetilen: Kedi

Benzetme Yönü: Tırmanma

Benzetme Edatı: Gibi

Çok zayıf bir çocuktu, kuş kadar hafifti.

Benzeyen: Çocuk

Kendisine Benzetilen: Kuş

Benzetme Yönü: Hafiflik

Benzetme Edatı: Kadar

Aslan asker düşmana geçit vermedi.

Benzeyen: Asker

Kendisine Benzetilen: Aslan

2. Kişileştirme(Teşhis)

İnsana özgü davranışların, düşüncelerin, hareketlerin insan dışındaki varlıklara yüklenmesiyle yapılan söz sanatıdır.

Örnekler:

En samimi dostluğu kitaplarda buldum.

“Dostluk” insanlar arasında kurulan sevgi bağıdır. Bu bağın kitaplarla kurulması kişileştirmeye örnektir.

   Rüzgâr küçük çocuğun saçlarını okşuyordu.

   Rüzgârın, çocuğun saçlarına etkisi “okşamak” olarak verilerek kişileştirme yapılmıştır.

   Bulutlar ağladı sen gittin diye.

   İnsana özgü bir eylem olan “ağlamak” yağmurun yağışını ifade etmesi için bulutlara yüklenmiştir.

   Akşam oldu, yorgun güneş evine gitti.

   Güneşe “yorgunluk” kavramının yüklemesiyle kişileştirme yapılmıştır.

3. Konuşturma(İntak)

    İnsan dışındaki varlıkların insanmışçasına konuşturulmasıyla yapılan söz sanatıdır.

Örnekler:

Bütün hayvanlar seslendi:

-Yaşasın kralımız aslan!

Hayvanların “yaşasın kralımız aslan” diye seslenmeleri konuşturma sanatına örnektir.

Kalem: Ben olmasam silgi ne işe yarar?

Silgi: Ben olmasam hatalarını nasıl düzeltirsin?

İnsan dışı varlık olan silgi ve kalemin birbiriyle iletişim kurması konuşturma sanatına örnektir.

Not: Kişileştirme ve konuşturma birbiriyle karıştırılmamalıdır. Kişileştirmede varlıklar insan gibi davranır fakat konuşmaz. Konuşturma söz sanatında ise varlıklar insanmış gibi konuşur.

4. Karşıtlık(Tezat)

Birbirine zıt iki düşüncenin birlikte verilmesiyle yapılan söz sanatıdır. Karşıtlık söz sanatında sadece karşıt anlamlı kelimelerin birlikte kullanılması yeterli değildir. Önemli olan karşıt anlamlı kelimelerden faydalanarak iki karşıt düşünce oluşturmaktır.

Örnekler:

“Yüreğinden kederi kaldır,

 Her gecenin bir gündüzü vardır.”

Yukarıdaki örnekte “gece” ve “gündüz” sözcüklerinin karşıt anlam ilişkisinden yararlanılarak karşıtlık söz sanatı yapılmıştır. Şiirde “gece” sıkıntılı zamanları, “gündüz” ise sıkıntıların sona ereceği zamanı simgelemektedir.

“Neden böyledir, bir türlü anlamazlar,

 Sevgiye aç, acıya tok büyüyen çocuklar.”

Yukarıdaki örnekte “aç” ve “tok” sözcüklerinin karşıt anlam ilişkisinden yararlanılarak karşıtlık söz sanatı yapılmıştır. “Aç” sözcüğü sevgiden mahrum kalma durumunu, “tok” sözcüğü ise yaşanılan hayatın acı dolu olduğu belirtmek için kullanılmıştır.