Yapım Ekleri

Yapım Ekleri

* Yapım ekleri getirildiği sözcüğün anlamını değiştiren eklerdir.

* Yapım ekleri ismi fiile, fiili isme çevirebilir.

* Bir sözcük birden fazla yapım eki alabilir.

Kitap        +          lık         >       kitaplık

                        yapım eki

Ev            +          siz        >       evsiz

                       yapım eki

Yapım ekleri dörde ayrılır:

1. İsimden İsim Yapım Ekleri

İsimlere gelerek onlardan yeni isimler türeten yapım ekleridir.

“Çiçekli” sözcüğünü inceleyelim:

“Çiçek” ismine “-li” eki gelmiş ve “çiçek” ismi  anlamı değişerek “çiçekli” ismine dönüşmüştür.. Getirilen ek ismi yeni bir isme dönüştürmüştür. Bu yüzden “-li” eki isimden isim yapım ekidir.

Kitapçık, havasız, korkulu, evcil, arkadaş, yenilik…

2. İsimden Fiil Yapım Ekleri

İsimlere gelerek onları fiile dönüştüren yapım ekleridir.

“Evlen” sözcüğünü inceleyelim:

“Ev” ismine gelen ek “evlen-” fiilini ortaya çıkarmıştır. Getirilen ek ismi fiile dönüştürmüştür. Bu yüzden “-len” eki isimden fiil yapım ekidir.

Suçla-, azal-, yaşa-, yönet-, şakalaş-, ütüle-, duraksa-, kana-…

3. Fiilden İsim Yapım Ekleri

Fiillere gelerek onları isme dönüştüren eklerdir.

“Koşu” sözcüğünü inceleyelim:

“Koş-” fiiline “-u” yapım eki geldikten sonra fiil olan “koş-” isim olan “koşu”ya dönmüştür. Sözcüğün hem anlamı hem yapısı değişmiştir. Bu yüzden “-u” fiilden isim yapım ekidir.

Çizgi, saygı, görsel, yakıt, durgun, çözüm…

4. Fiilden Fiil Yapım Ekleri

Fiillere gelerek onlardan yeni fiiller türeten yapım ekleridir.

“Anlat” sözcüğünü inceleyelim:

“Anla-” fiiline “-t” yapım eki geldikten sonra fiil olan “anla-” anlam değişikliğine uğrayarak yeni bir fiil olan “anlat-” sözcüğüne dönüşmüştür. Bu yüzden “-t” eki fiilden fiil yapım ekidir.

Kaçır-, okut-, yazdır-, çizil-, tartış-, kopar-…