Anlatım Bozuklukları

YAPIYA DAYALI ANLATIM BOZUKLUKLARI

  

   Kurulan cümlenin yapısının doğru olmaması anlatım bozukluğuna neden olmaktadır. Yapıya dayalı anlatım bozukluklarını altı başlık altında inceleyeceğiz.

1. Öge Eksikliği

   Cümlede anlatım bozukluğu olmaması için gerekli  tüm ögelerin kullanılması gerekir.

Örnekler

   Seni anlıyorum ve güveniyorum.

   Yukarıdaki cümlede yer tamlayıcısı(dolaylı tümleç)  eksikliğinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır. Cümle şu şekilde düzeltilebilir:

   Seni anlıyorum ve sana güveniyorum.

   Elini cama vurdu, kırdı.

   Yukarıdaki cümlede nesne eksikliğinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır. Cümle şu şekilde düzeltilebilir:

   Elini cama vurdu, camı kırdı.

   Ispanağı çok, pırasayı hiç sevmem.

   Yukarıdaki cümlede yüklem eksikliğinden doğan bir anlatım bozukluğu vardır. Cümle şu şekilde düzeltilebilir:

   Ispanağı çok severim, pırasayı hiç sevmem.

   Herkes kuralları çiğner, kurallara uymazsa ortaya kaos çıkar.

  Yukarıdaki cümlede özne eksikliğinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır. Cümle şu şekilde düzeltilebilir:

  Herkes kuralları çiğner, kimse kurallara uymazsa ortaya kaos çıkar.

2. Özne – Yüklem Uyumsuzluğu

   Özne yüklemle kişi ve tekillik-çoğulluk bakımından uyumlu olmalıdır.

Örnekler

   Ben, ablam ve annem parka gitti.

   Yukarıdaki cümlede özne ve yüklem arasında  kişi  bakımından biz uyumsuzluk vardır. Cümlenin  yüklemi “gittik” olmalıdır.

   Kulaklarım iyi duymuyorlar.

   Yukarıdaki cümlede özne insan dışı bir varlık olduğu için çoğul olsa da yüklem tekil olmalıdır. Cümlenin yüklemi “duymuyor” olmalıdır.

  

   Yolcular İstanbul’a gidiyorlar.(Doğru)

   Yolcular İstanbul’a gidiyor.(Doğru)

   Öznenin insan olduğu cümlelerde, özne çoğulsa yüklem tekil ya da çoğul olabilir.

3. Eklerle İlgili Yanlışlar

   Eklerin eksik ya da fazla kullanılması anlatım bozukluğuna yol açar.

Örnekler

   Okumak zihnimizi geliştirir, kültürü artırır.

   Yukarıdaki cümlede iyelik ekinin eksik kullanımından doğan bir anlatım bozukluğu vardır. Cümlendeki “kültürü” sözcüğü “kültürümüzü” olarak değiştirilmelidir.

   Onun en büyük hatası herkese çabuk güvenmesindendir.

   Yukarıdaki cümlede gereksiz ek kullanımından doğan bir anlatım bozukluğu vardır. Cümledeki “güvenmesindendir” sözcüğü “güvenmesidir” olarak değiştirilmelidir.

 

  4. Tamlama Yanlışları

   İsim ve sıfat tamlamalarının doğru kurulmaması anlatım bozukluğuna yol açar.

Örnekler

   Önümüzdeki yıl  eğitim ve kültürel faaliyetlerin artacağını düşünüyorum.

   Cümleyi şu şekilde düzeltebiliriz: Önümüzdeki yıl eğitim faaliyetlerinin ve kültürel faaliyetlerin artacağını düşünüyorum.

   Askerî ve polis üniformalarını çok beğeniyorum.

   Cümleyi şu şekilde düzeltebiliriz: Askerî üniformaları ve polis üniformalarını çok beğeniyorum.

5. Noktalama İşareti Eksikliği

   Virgülün eksik kullanılması anlatım bozukluklarını yol açabilir.

Örnekler

   Yaşlı adamı yolun karşısına geçirdi.(Yanlış)

   Yaşlı adamı, yolun karşısına geçirdi.(Doğru)

  

   Genç adama bir miktar para verdi. (Yanlış)

   Genç adama, bir miktar para verdi.(Doğru)

  6. Bağlaç Yanlışları

   Bağlaçları anlam özelliklerine uygun kullanmamak anlatım bozukluğuna yol açar.

Örnekler

   Bütün işlerimi bitirdim ama ödevlerimi bile yaptım.

   Yukarıdaki cümledeki “ama” bağlacı yerine “hatta” bağlacı kullanılmalıdır.

   Kahve içmeyi sevmem çünkü çay içmeyi severim.

   Yukarıdaki cümledeki “çünkü” bağlacı yerine karşıtlık anlamı veren bir bağlaç (ama, fakat, lakin, ancak…) kullanılmalıdır.