Cümle Türleri

ANLAMLARINA GÖRE CÜMLELER

1. Olumlu Cümle

   Cümlede anlatılan iş, oluş, durumun gerçekleştiğini bildiren cümlelerdir.

    

    Ödevlerimi bitirdim.

    Yeni elbiseler aldık.

    Yemeği çok beğenmişler.

2. Olumsuz Cümle

   Cümlede anlatılan iş, oluş, durumun gerçekleşmediğini bildiren cümlelerdir. Olumsuz cümleler “değil, yok vb.” olumsuzluk bildiren sözcüklerle ya da “-ma, -me, -sız, -siz vb.” olumsuzluk ekleriyle yapılır.

Ödevlerimi bitirmedim.

Yeni elbiseler almadık.

Yemeği hiç beğenmemişler.

Kalemlerim hiçbir yerde yok.

İçerisi çok havasız.

3. Soru Cümlesi

  Soru sorma amacıyla oluşturulan cümlelerdir.

 Sen de mi geliyorsun?

 Saat kaçta gelirsin?

 Verdiğim kitabı okudun mu?

4. Ünlem Cümlesi

   Ortaya çıkan yoğun bir duyguyu bildiren cümlelerdir.

  

  Eyvah, ev yanıyor!

  Sakın bir daha beni arama!

  Yaşasın, kar yağıyor!

YÜKLEMİN YERİNE GÖRE CÜMLELER

1. Kurallı Cümle

   Yüklemi cümlenin sonunda bulunan cümlelerdir.

  

  Siparişlerim bugün geldi.

  Elbisem kirlendi.

  Yarın sinemaya gideceğiz.

2. Kuralsız(Devrik) Cümle

   Yüklemi cümlenin sonunda olmayan cümlelerdir.

  

  Usulca girdim odaya.

  Aldım istediğin kitabı.

  Çok çalıştım dün gece.

3. Eksiltili Cümle

   Yüklemi olmayan cümlelerdir.

  Denizin güzelliği, güneşin ışıltısı, önümüzde uzanıp giden kumsal…

  Savaşın ardından yıkılan şehirler, ölen insanlar…

YÜKLEMİN TÜRÜNE GÖRE CÜMLELER

1. Fiil(Eylem) Cümlesi

   Yüklemi fiil olan cümlelerdir.

  

  Mahallenin yolları yapıldı.

  Demli bir çay içelim.

2. İsim(Ad) Cümlesi

   Yüklemi isim olan cümlelerdir.

   Bugün hava çok güzel.

   Çarşı çok kalabalıktı.

   Bu film yeniymiş.

YAPILARINA GÖRE CÜMLELER

1. Basit Cümle

   Tek yüklemi bulunan, tek yargı bildiren cümlelerdir.

    Bu benim en önemli sınavım.

  Yeni gitarımı çok seviyorum.

  Yarın Ankara’ya gideceğim.

2. Birleşik Cümle

   Tek yükleme bağlı yan cümlecikler barındıran cümlelere birleşik cümle denir. Birleşik cümleler dörde ayrılır:

a) Girişik Birleşik Cümle

   Yan cümleciği fiilimsiyle oluşturulan birleşik cümlelerdir.

  Düşündükçe daha çok üzülüyorum.

  Söylediklerimi almadan gelmiş.

  Beni görünce çok sevindi.

b) İç İçe Birleşik Cümle

   Temel cümlenin içinde başka bir cümlenin yer almasıyla oluşan birleşik cümlelerdir.

  

  Atalarımız “Ne ekersen onu biçersin.” diye boşuna dememiş.

  Su içsem yarıyor, dedi.

c) İlgi Cümlesi(Ki’li Birleşik Cümle)

   Yan cümleciğin temel cümleye “ki” bağlacıyla bağlandığı birleşik cümlelerdir.

   Anladım ki beni hiç sevmiyorsun.

   Biliyorum ki bugün de gelmeyecek.

d) Şartlı Birleşik Cümle

   Yan cümleciğin şart anlamı taşıyacak şekilde temel cümleye bağlandığı cümlelerdir.

   

   Üşüdüysen camı kapatayım.

   Yorulduysan biraz dinlenelim.

   

3. Sıralı Cümle

   En az iki cümlenin virgül ya da noktalı virgülle birbirine bağlandığı cümlelerdir.

  

  Yüzümü yıkadım, dişlerimi fırçaladım.

  Odasını temizlemiş, düzenlemiş; ödevlerinin başına oturmuş.

a) Bağımlı Sıralı Cümle

   Cümleler arası ortak öge olan cümlelerdir.

  

  Eve girdim, koltuğa oturdum, televizyonu açtım.

Yukarıdaki sıralı cümlenin öznesi(ben) ortak ögedir.

  Oyuncağı kardeşim kırdı, ben tamir ettim.

Yukarıdaki sıralı cümlenin nesne ögesi(oyuncağı) ortaktır.

b) Bağımsız Sıralı Cümle

   Cümleler arası ortak öge bulunmayan sıralı cümlelerdir.

  

  Bizim sınıf birinci oldu, yan sınıf ikinci oldu.

  Rüzgâr arttı, deniz dalgalandı.

4. Bağlı Cümle

   Bağlaçlarla birbirine bağlanan cümlelerdir.

  

  İyice düşündüm ve gitmeye karar verdim.

  Çok uğraştım fakat yapamadım.

  Hava yağmurlu ancak soğuk değil.

  Ne sen sor ne ben söyleyeyim.

  Hem acıktım hem susadım.