Anlatım Biçimleri

 

   Anlatım biçimleri, anlatımın ne şekilde yapılacağını  belirleyen unsurlardır. Anlatıcı, sergileyeceği anlatım tarzını bu anlatım yöntemleri vasıtasıyla belirler. Anlatım biçimleri dört tanedir:

1- Betimleyici Anlatım

   Görselliğin ön plana alındığı anlatım biçimidir. Varlıkların nasıl göründüğü anlatıcı tarafından aktarılır. Ayrıntılara ne kadar yer verilirse betimlemenin etkisi o kadar artar. Betimlemede amaç anlatılanların, okurun ya da dinleyicinin zihninde adeta bir resim gibi canlanmasıdır. Betimleme, sözcüklerle resim yapma sanatıdır diye bu sebepten söylenmektedir. Betimleyici anlatımda her şeyin görselliği tasvir edilebilir.

Örnek:

  Dağın yamacından kalemle çizilmiş ince bir çizgi gibi kıvrılarak inen dere ormanın içinde izini kaybettiriyordu. Dağ, olanca heybetiyle eteklerindeki yemyeşil doğanın koruyuculuğunu üstlenmiş bir asker gibi göğü selamlıyordu. Aşağıda binbir çeşit canlıdan oluşan bir hayat vardı. Gökkuşağının tüm renkleri bu ormanda yer bulmuştu kendine.

2- Öyküleyici Anlatım

   Olay anlatımın merkezde olduğu anlatım biçimidir. Anlatılan olayın gerçekleşme şekli dinleyiciye ya da okuyucuya aktarılır. Öykülenen anlatımda hikâye türüne özgü olay, yer, zaman, mekan gibi unsurlar olabildiğinden bu anlatım biçimine hikâye etme de denir.

Örnek:

 Okuldan çıkıp evime doğru yavaş yavaş yürürken yolun karşısında bekleyen bir yaşlı amca gözüme çarptı. Benim bulunduğum tarafa geçmek istiyordu fakat vızır vızır geçen arabalar yüzünden bir türlü karşıya geçmeye cesaret edemiyordu. Hemen karşıya geçtim ve yaşlı amcaya “Karşıya geçmeniz için size yardımcı olabilirim.” dedim. “Çok teşekkür ederim evladım.” dedi ve başımı okşadı. Yaşlı amcanın koluna girdim. Yoldan geçmekte olan araçlardan işaret parmağımda müsaade istedim ve amcayı karşıya geçirdim. Bir insana iyilik yapmış olmanın mutluluğuyla evimin yolunu tuttum.

3- Açıklayıcı Anlatım

   Bir konuda bilgi vermek, açıklama yapmak amacıyla kullanılan anlatım biçimidir.

 Örnek:

   Yeni insansı robot modellerimizi bu yılın sonuna doğru tanıtmayı planlıyoruz. Yeni model insansı robotlar iletişim kurmada jest ve mimiklerden yararlanabilecek. Ayrıca şarj kapasiteleri artırılan robotlar önceki modellere göre iki kat daha fazla yol yürüyebilecek. Yeni insansı robotlarımız hizmet sektörünün çeşitli alanlarında kullanılabilecek.

 4- Tartışmacı Anlatım

   Karşıt görüşlerin karşı karşıya geldiği anlatım biçimidir. Tartışmacı anlatımda anlatıcı, kendi görüşlerini haklı çıkarmak için karşıt görüşleri çürütmeye çalışır.

 Örnekler:

   Tiyatroyla sinemayı karşılaştırıp tiyatroyu her seferinde galip çıkaran birtakım insanlar var. Onlara göre esas oyunculuk tiyatro sahnesinde canlı canlı olur. Sinema oyunculuğunun daha kolay olduğunu sürekli iddia ederler. Bu düşüncede olan insanlara asla katılmıyorum. Sinema ve tiyatro ayrı ayrı tecrübelerdir oyuncular için. Yerine göre tiyatroda oyunculuk yapmak daha kolaydır yerine göre sinema oyunculuğunun avantajları vardır. Maalesef birçok konuda olduğu gibi bu konuda da yumurta tokuşturur gibi bir anlayış benimsemeyi seçenler büyük bir yanılgı içerisindedir. Sinema sanatçıları da tiyatro sanatçıları da değerlidir. Birini diğerinden üstün görmek doğru bir yaklaşım değildir.