Tamlamalar

 

    Bir ismin başka bir isim, zamir veya sıfatla birlikte oluşturduğu kelime grubuna tamlama denir.

    Tamlamalar, tamlayan ve tamlanan olmak üzere iki ögeden oluşur. Önce gelen ögeye tamlayan, sonra gelen ögeye tamlanan denir.

        evin  kapısı

            tamlayan  tamlanan

          kitabın sayfası

               tamlayan     tamlanan

A) İsim(Ad) Tamlamaları

    Tamlayan ve tamlananın isim olduğu tamlamalardır. İsim tamlamaları üçe ayrılır:

1- Belirtili İsim(Ad) Tamlaması

    Tamlayanın ilgi eki, tamlananın iyelik eki aldığı isim tamlamalarıdır. Belirtili isim tamlamalarında, tamlayan ve tamlanan arasında belirgin bir aitlik ilgisi vardır. 

Tamlayan ekleri(ilgi ekleri): -ın/-in/-un/-ün

Tamlanan ekleri(iyelik ekleri):-ı/-i/-u/-ü

Örnekler:

sokağın başı

yolun sonu

gökyüzünün rengi

çocuğun elbisesi

babamın ceketi

arabanın camı

Not 1:

    Belirtili isim tamlamalarında, tamlayanla tamlanan arasına farklı türden kelimeler girebilir.

Örnekler:

    duvarın   mavi   boyası

               isim                     sıfat                isim

    okulun   en   akıllı   öğrencisi

                 isim            zarf          sıfat                isim

Not 2:

    Belirtili isim tamlamalarında, tamlayanla tamlanan yer değiştirebilir.

Örnekler:

    Dağılmaz oldu dumanı dağların.

                                      tamlanan        tamlayan 

    Yine açık kalmış kapısı sokağın.

                                        tamlanan    tamlayan

    

    Bu durum genellikle şiirlerde ve sanatlı söyleyişlerde görülür.

2- Belirtisiz İsim(Ad) Tamlaması

    Tamlayanın ek almayıp tamlananın iyelik eki aldığı isim tamlamalarıdır. Belirtisiz isim tamlamalarında, belirgin bir aitlik ilgisi yoktur.

Örnekler:

okul bahçesi

hayvan sesi

gitar teli

telefon kılıfı

yağmur damlası

kar tanesi

3- Zincirleme İsim(Ad) Tamlaması

    İkiden fazla isimden oluşan isim tamlamalarıdır. Bu tamlamalarda tamlayan ve tamlanan kendi içinde başka isim tamlamaları oluşturur.

Örnekler:

    Antalya'nın denizinin kokusu

                            tamlayan                                             tamlanan

    dedemin  tarlasının  kiraz  ağaçları

        tamlayan                    tamlanan            tamlayan         tamlanan

                                                                                                                                     

                       TAMLAYAN                                             TAMLANAN

evin duvarının rengi

okul bahçesinin kapısı

arkadaşımın babasının dedesinin ninesi

babamın ceketinin cebinin düğmesinin deliği

B) Sıfat Tamlamaları

    İçinde en az bir sıfat bulunan tamlamalara sıfat tamlaması denir.

Örnekler:

    yeşil dağlar

          sıfat            isim

      tamlayan    tamlanan

    akıllı öğrenci

            sıfat            isim

        tamlayan    tamlanan

    güzel günler

           sıfat             isim

        tamlayan    tamlanan

    Sıfatlar isimlerden önce geldiği için; sıfat tamlamalarında tamlayan sıfat, tamlanan isimdir.

    Sıfat tamlamalarında birden fazla sıfat ya da isim olabilir.

    kırmızı sulu domates

              sıfat           sıfat            isim

                                                                             

               tamlayan                  tamlanan

     

    akıllı çalışkan terbiyeli çocuk

          sıfat                sıfat                  sıfat                 isim

                                                                                                         

                                    tamlayan                           tamlanan

   

    eski   sokaklar, evler

        sıfat                  isim               isim

                                                                          

  tamlayan                 tamlanan